پولشویی و اثرات اقتصادی آن

پولشویی این روزها به عنوان یکی از مباحث قابل بحث در اقتصاد و سیاست درآمده است. در این مقاله به پولشویی، مفاهیم و راهکارهای جلوگیری از آن می‌پردازیم.
پولشویی به عنوان یک جرم مالی تاثیر منفی چشمگیری بر رشد و توسعه اقتصادی کشورها به جای می‌گذارد، اگرچه‌ اندازه‌گیری این آثار منفی به آسانی میسر نمی‌شود، اما شواهد موجود حکایت از آن دارد که این قبیل فعالیت‌های مجرمانه نه تنها فی نفسه برای اقتصاد مضر است، بلکه موجب استمرار فعالیت‌های مجرمانه دیگری می‌شود که در ادامه مقاله به آنها به‌صورت مبسوط پرداخته خواهد شد.
به همین منظور، لازم است بدانیم که گرچه در کشورهای مختلف تلاش زیادی به منظور مبارزه با جرم پولشویی انجام شده، به دلیل گستردگی جرم مذکور، نبود اطلاعات لازم درباره آن، به خصوص در کشورهای در حال توسعه، نتیجه فعالیت چندان رضایت بخش نبوده است. 
پولشویی از جمله فعالیت‌های ناسالم اقتصادی است که خود زاییده و در عین حال تکمیل‌کننده فعالیت‌های مجرمانه دیگری به حساب می‌آید. چنین فعالیتی نه تنها اقتصاد کشورها، که روابط اجتماعی و سیاسی آنها را نیز تحت تاثیر منفی و زیانبار خود قرار می‌دهد. به همین علت، بررسی اثرت منفی و نحوه مبارزه با آن در دستور کار سیاست‌گذاران اقتصادی و مورد توجه دستگاه قضایی کشورها قرار گرفته است. گرچه تلاش زیادی در جهت مبارزه با این جرم مالی انجام گرفته، به علت پیچیدگی عملیات پولشویی و گستردگی آثار و تبعات منفی اقتصادی و اجتماعی آن از یک سو، و فقدان تحقیق و پژوهش‌های لازم برای شناسایی این پدیده، به خصوص در کشورهای در حال توسعه از سوی دیگر، توفیق چندانی به دست نیامده است. 

اقتصاد ایران به علت قرار گرفتن در محل جغرافیایی خاص، یعنی در محل پر رفت و آمد فعالیت‌های قاچاق، فعال بودن بخش‌های زیرزمینی، کمبود قوانین و مقررات لازم برای مبارزه با پولشویی، بعنوان یکی از کشورهای در معرض پولشویی به حساب می‌آید. از این رو، لازم است با تلاشی دو چندان، نسبت به شناسایی و تفهیم و قانون‌گذاری صحیح در این خصوص اقدام گردد. 
تعریف پولشویی
پولشویی را قانونی کردن درآمدهای غیرقانونی یا مشروع کردن پول‌های نامشروع تعریف کرده‌اند، اما واقعیت این است که در عملیات پولشویی نه درآمدهای غیرقانونی، قانونی می‌شود نه پول حرامی تطهیر می‌شود و نه پول نامشروعی به پولی مشروع تبدیل می‌شود. در عملیات پولشویی، به عنوان یک فعالیت مجرمانه مالی، درآمدهایی که زاییده فعالیت‌های غیرقانونی است به گونه‌ای با درآمدهای حاصل از فعالیت‌های قانونی در می‌آمیزد که امکان شناسایی و تفکیک آنها از یکدیگر ممکن نیست و می‌توان از این درآمدهای غیرقانونی با حداقل ریسک برای فعالیت‌های دیگری در آینده استفاده کرد. 
عملیات پولشویی به منظور تامین منابع برای فعالیت‌های مجرمانه بعدی از آثار منفی بیشتری برخوردار است. از این رو پولشویی به عنوان یک جرم مستقل در نظر گرفته شده و حساسیت بالایی برای مبارزه با پولشویی و مجازات آن وجود دارد.
پولشویی کجا اتفاق می افتد؟
انجام هر فعالیت مجرمانه نیازمند شرایط و محیط مناسب برای تحقق آن جرم است. 
شناسایی این شرایط برای جلوگیری از وقوع جرم اهمیت زیادی دارد. بررسی ماهیت جرم پولشویی و شواهد موجود نشان می‌دهد که پولشویی در محیطی که شرایط زیر را داشته باشد قابل انجام خواهد بود. 
- کریدور فعالیت‌ها مجرمانه و غیرقانونی باشد. 
- بخش‌های غیررسمی اقتصادی فعال باشند. 
- بخش‌های رسمی، به خصوص بازار مالی از کارآیی لازم برخوردار نباشند. 
- قوانین ضد پولشویی چندان فعال نباشد. 
- ریسک عملیات پولشویی چندان قابل توجه نباشد. 
یا بازارهای مالی به صورت حاشیه‌ای و توسعه نیافته و مرتبط با بازارهای مالی پیشرفته وجود نداشته باشد. 
اندازه گیری میزان پولشویی
تاکنون روش قابل قبولی برای اندازه‌گیری حجم پولشویی ارائه نشده است. با توجه به وابستگی عملیات پولشویی با فعالیت‌های غیررسمی اقتصادی طبیعی است که نباید انتظار برآورد حجم پولشویی را داشته باشیم، گرچه در مطالعات تجربی به عمل آمده روش‌هایی ارائه شده که از آن جمله می‌توان روش پنج‌درصد GDP هر کشور، بررسی مازاد پس‌انداز در نظام بانکی، روش داده‌ها و ستاده‌ها و همچنین، روش خرد به شکل مراجعه به بازار و تحت نظر گرفتن افراد مجرم، چه به صورت مستقیم و چه به صورت غیر مستقیم را نام برد، اما هیچ یک از این روش‌ها توان برآورد دقیق و قابل قبول حجم پولشویی را نداشته‌اند.
منبع : روزنامه دنیای اقتصاد